जागतिक तसेच भारतातील साखर उद्योग प्रणाली !

भारत हा कृषिप्रधान देश आहेच पण आपल्या महाराष्ट्रात ऊस(SUGAR) उत्पादन मोठ्या प्रमाणात घेतले जाते भारत हा जगातील दुसरा सर्वात मोठा साखर(SUGAR) उत्पादक आणि सर्वात मोठा साखर ग्राहक देश आहे तर जाणून घेऊ कि साखर उत्पादन प्रक्रिया काय व कश्या प्रकारे असते…

जगात व भारतात साखर प्रामुख्याने ऊस(SUGAR CANE) किंवा बीटमधून काढली जाते. जगात साखरेपैकी सुमारे 80% ऊसापासून(SUGAR CANE) आणि उर्वरित 20% साखर बीटमधून काढली जाते. भारत ऊसापासूनच साखर काढली जाते.

साखर(SUGAR) उत्खनन प्रक्रिया खालीलप्रमाणे आहे:
ऊसाचा(SUGAR CANE) रस मिळविण्यासाठी शेतकऱ्याच्या ऊसाचे गाळप केले जाते तसेच उप-उत्पादन म्हणून बगॅसे, जे पुढे वीज निर्मितीसाठी वापरले जाऊ शकते, अंशतः बंदिस्त वापरासाठी वापरले जाते आणि उर्वरित विकले जाते.
साखर आणि मोलॅसिस मिळविण्यासाठी उसाच्या रसावर प्रक्रिया केली जाते, जी एकतर थेट विकली जाऊ शकते किंवा पुढे दारू देण्यासाठी डिस्टिलरीमध्ये प्रक्रिया केली जाते. हे अल्कोहोल एकतर औद्योगिक अल्कोहोल असू शकते जे रासायनिक कंपन्यांना औद्योगिक वापरासाठी विकले जाते किंवा पिण्यायोग्य अल्कोहोल (दारू); किंवा इथेनॉल जे इंधनात मिसळण्यासाठी वापरले जाऊ शकते. 1 टन उसापासून सरासरी 95 किलो साखर आणि 10.8 लिटर इथेनॉल तयार होऊ शकते.

साखर उद्योग(Sugar industry) जागतिक साखर भारतात २०१६-१७ नुसार २१.९% एवढी आहे तर सर्वात जास्त ब्राझील हा देश आहे २०१६-१७ नुसार ३९.१ %
तर पाकिस्तन हा देश ६.० % उत्पादन करतो.

ब्राझील हा ऊस उत्पादक(Productive) आणि निर्यात करणारा जगातील अव्वल देश आहे. ते जगातील 50% साखरेचा पुरवठा करते, दरवर्षी 654.8m टन ऊस, 41.25m टन प्रक्रिया केलेली साखर आणि 29.7bn लिटर इथेनॉल तयार करते. परंतु ऊस उत्पादनासाठी समर्पित असलेल्या ब्राझिलियन जमिनीचे प्रमाण देशाच्या एकूण जमिनीच्या फक्त 1% (8.66m हेक्टर) आहे.

ब्राझील, भारत, आणि थायलंड हे मिळून ५०% पेक्षा जास्त जागतिक साखर उत्पादन करतात.
भारत हा जगातील दुसरा सर्वात मोठा साखर उत्पादक आणि सर्वात मोठा साखर ग्राहक देश आहे. इंधनाला पर्याय म्हणून इथेनॉलच्या उत्पादनासाठी ५०-६०% ऊस वापरून ब्राझील हा सर्वात मोठा साखर उत्पादक देश झाला आहे.

उत्तरप्रदेश मध्ये ११५ साखर कारखाने आहेत, त्यापैकी बहुतेक खाजगी कारखान्या आहेत. तर महाराष्ट्रात सहकारी गिरण्या जास्त आहेत. तसेच, महाराष्ट्रात ऊस पिकाचे सरासरी वय ९.६ महिने विरुद्ध १२.८५ महिने आहे. त्यामुळे यूपीचे शेतकरी उरलेल्या वेळेसाठी इतर काही पिके घेऊ शकतात, जसे की गहू आणि भात. याव्यतिरिक्त, महाराष्ट्राच्या उसाच्या तुलनेत यूपीच्या उसाला(SUGAR CANE) सिंचनासाठी १/३ पाणी लागते.

महत्वाच्या बातम्या –